امروز بیست و چهارم آبان ماه، روز کتاب و کتابخوانی است. روزی که هر ساله با نزدیک شدن به آن همگان به ضرورت حضور کتاب- این یار مهربان- در سبد خانواده­های ایرانی پی می­برند و با استناد به آمار مستند اعلام می­دارند که سرانۀ مطالعه در کشور عزیز­مان ایران که مهد ادب، هنر و فرهنگش می­خوانیم و به فردوسی­ها، حافظ­ها و سعدی­هایش می­بالیم بسیار پایین است اما من امروز قصد ندارم تا مانند تمام گزارش­ها و مطالبی که هر ساله منتشر می­شوند و لیستی از کارهایی که لازم است برای توسعۀ فرهنگ کتابخوانی  انجام دهم و به ذکر مشکلات و خلأهایی که در این زمینه بر سر راه فرهنگ دوستان وجود دارد بپردازم بلکه به عنوان فرد کوچکی که به ادبیات غنی کشورش عشق می­ورزد وظیفۀ خود دانستم تا به مناسبت این روز ارزشمند که امسال بدلیل مصادف شدن با عید سعید غدیر خم ارزش و اهمیتی دو چندان یافته است به یکی از قدم­های مثبتی که در این راه برداشته شده است اشاره کنم.     

حدود یک سال پیش در دانشگاه آزاد واحد کرج بخشی تحت عنوان :کتابخانه ویژۀ نابینایان یا مرکز اطلاع­رسانی نابینایان  دانشگاه آزاد واحد کرج افتتاح شد. در همان زمان مصاحبه­ای با کتابدار کم­بینای آن دانشگاه انجام دادم که به مناسبت امروز که روز کتاب و کتابخوانی است، شرح آن را در ذیل می­خوانید:

محمدرضا گورابزاد کارشناس زبان و ادبیات فارسی کتابدار کتابخانۀ نابینایان دانشگاه آزاد واحد کرج می باشد. وی متولد اردیبهشت ماه 1353 و به­طور مادرزادی دارای معلولیت حسی و بینایی است.

درس خود را در مدرسۀ نابینایان خزائلی شروع کرده، دو سال آخر دبیرستان را در مدرسۀ عادی شهید شفایی گذرانده و دیپلم انسانی نظام قدیم گرفته است. در سال 1380 در رشتۀ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد واحد کرج  پذیرفته شده و مدرک کارشناسی خود را در سال  1385 گرفته است.

تا به حال چه فعالیت­هایی انجام دادید؟

اولین فعالیتم را از سال 1379 با گردآوری مقالاتی با موضوعات فرهنگی و ادبی در روزنامۀ ایران سپید ویژۀ نابینایان آغاز کردم.

 در سال 1382 وارد باشگاه خبرنگاران جوان شدم، دوره­ها ی آن باشگاه را گذراندم و پس از اخذ کارت خبرنگاری مدتی با آن باشگاه همکاری داشتم.

کار­های مختلفی انجام دادم که بیشتر جنبۀ فرهنگی داشت. از جمله: ویراستاری کتاب­های بریل رودکی.

در سال 1387 از دانشگاه محل تحصیلم توسط  استادم جناب آقای دکتر کوپال-استاد ادبیات دانشگاه آزاد کرج- با من تماس گرفته شد و ایشان با توجه به بسیاری ِ دانشجویان نابینای آن دانشگاه به فکر تأسیس کتابخانۀ ویژۀ نابینایان در این دانشگاه افتادند و خواستند تا کمک­شان کنم. با توجه به ارتباطم با رودکی و چند مرکز دیگر و تسلطم به کامپیوتر این کار را پذیرفتم. ابتدا مقداری کار آزمایشی انجام دادم. چون دانشگاه  شناختی از کتاب­های صوتی و بریل نداشت و نمی توانست بپذیرد که یک کم­بینا می­تواند با کامپیوتر کار کند، توضیحات لازم را به آنها ارائه و بدین ترتیب زمینۀ پذیرش کتابخانۀ ویژۀ نابینایان را در کنار دیگر کتابخانه­های این دانشگاه فراهم کردیم.  

ویراستاری کتاب­های بریل چگونه است؟

 در ویراستاری کتاب­های بریل  فایل متنی از انتشارات با اجازۀ ناشر گرفته می شود  و کتابخانه­های نابینایان آنهارا به بریل تبدیل می­کنند اما به دلیل تفاوت رسم الخط بینایی و بریل پس از تبدیل کتاب به بریل از یک نسخۀ آن چاپ می­گیرند و در اختیار ویراستار می­گذارند تا آن را از نظر کم و زیادی نقطه بررسی و تصحیح کند - چون خط بریل به صورت کد گذاری است و با چسبیدن یا جدا شدن نقاط ممکن است یک حرف به حرف دیگر یا یک کلمه به کلمۀ دیگر تبدیل شود  و ...- .

از چه تاریخی کتابخانۀ نابینان دانشگاه کرج افتتاح شد؟

در آبان ماه 1388 کتابخانۀ ویژۀ نابینایان یا مرکز اطلاع رسانی نابینایان  دانشگاه آزاد واحد کرج به طور رسمی  راه اندازی شد و  به عنوان یکی از کتابخانه­های اقماری کتابخانۀ مرکزی  قرار گرفت. در آن زمان مسؤلیت پیگیری و بررسی کتاب­های گویا و بریلی که از مرکز رودکی خریداری کردیم توسط سرکار خانم باقری به عهدۀ من گذاشته شد.

کتاب­های صوتی چگونه کتاب­هایی هستند؟

کتاب­هایی هستند که یک گوینده، آن را خط به خط برای ما از روی کتاب چاپ شده می­خواند و ضبط می­کند و یک فرد کم بینا یا نابینا با گوش کردن به آن، مطالب را دریافت می­کند.

این کتاب­ها چگونه ضبط می­شوند؟

رودکی عمده­ترین جایی است که این کتاب­ها را  ضبط می­کند. بعد از آن ضبط کتاب­های دانشگاهی  در مرکز علمی پژوهشی گویا یا خندق و کتاب­های غیر درسی در کتابخانۀ حسینۀ ارشاد انجام می­شود.

اینها مراکزی هستند که ضبط اصولی را انجام و گوینده را تعلیم می­دهند که بتواند متن را به درستی بخواند و ضبط را در استودیو­های آکستیک شده به همراه یک مصحح که اکثراً از نابینایان و کم­بینایان می­باشد انجام می­دهند و در نهایت حاصل کار را ادیت می­کنند و در اختیار متقاضیان می­گذارند.

امروزه نقش تکنولژی در ضبط کتب تا چه اندازه است؟

در گذشته کتاب­ها بر کاست ضبط می­شد اما این روز­ها روی CD ضبط می­شود و کاربر­ها هم ترجیح می­دهند که از CD استفاده کنند  چون CD  حجم کم تری از کاست گرفته و اطلاعات بیشتری هم در آن جا می­گیرد.

نابینایان چطور با کامپیوتر کار می­کنند؟

نابیناین و کم­بینایانی که قادر نیستند با چشم به مانیتور نگاه کنند و نوشته­های آن را تشخیص بدهند با نرم افزار­هایی که بر روی windows نصب می­شود و کامپیوتر را گویا می­کند می­توانند به راحتی کار کنند. البته سخت افزار­هایی هم برای نابینایان وجود دارد که به خاطر قیمت خیلی بالای­شان شاید فقط چند مرکز آنها را داشته باشند از جمله برجسته نگار ولی با نرم افزار­ها مانند  Jaws  همه به راحتی می­توانند کار کنند و به کمک برنامۀ Jaws  و استفاده از Keyboard به جای Mouse   اطلاعات لازم را از کامپیوتر بگیرند.

در حال حاضر چند نفر دانشجوی نابینا و کم­بینا در این دانشگاه مشغول به تحصیل هستند؟

دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج در حال حاضر بالای 30 نفر دانشجوی نابینا دارد. 

کار شما در کتابخانه چیست؟

کار من در آنجا بررسی نیاز­های دانشجویان در زمینۀ کتب درسی و مرتبط  است. در عین حال  اطلاع رسانی هم می­کنم و در کنار این کار در حال گسترده­تر کردن آرشیو هستم و همچنین به منظور بهتر شدن کار، نظرات، پیشنهادات و انتقادات دانشجویان را می­گیرم.

آماری از میزان کتب گویا و بریل کتابخانۀ نابینایان دانشگاه آزاد کرج دارید؟

بعد از گذشت حدود یک سال از افتتاح کتابخانه چیزی حدود 2000 عنوان کتاب گویا و حدود 160 عنوان کتاب بریل داریم.

برنامه­ای برای ضبط کتب هم دارید؟  

با توجه به صحبت­های انجام شده با سرکار خانم باقری- ریاست محترم کتابخانه­های دانشگاه آزاد واحد کرج- برنامه­های مقدماتی ضبط حرفه­ای هم در حال انجام است و به زودی در کتابخانه ضبط هم خواهیم داشت.

اولویت شما برای ضبط کتب چیست؟

در  درجۀ اول کتاب­هایی که استادان دانشگاه آزاد کرج معرفی می­کنند و نیاز واحد است ضبط می­شود و بعد از آن هر کتاب درسی و دانشگاهی را ضبط می­کنیم.  

زمانی که قرار شد ضبط حرفه­ای داشته باشید گوینده­های­تان را چطور انتخاب می­کنید؟  

از دانشجویان هر رشته استفاده می­کنیم اما به آنها آموزش خواهیم داد.

برنامه­های آینده کتابخانه چیست؟

بعد از ضبط و تولید کتاب  می­توانیم صادر کنندۀ کتاب از دانشگاه­مان به دانشگاه­های دیگر باشیم و  اگر ضبط را شروع کنیم صرفاً ضبط را بر پایۀ کتاب­های درسی و دانشگاهی می­گذاریم  چون این کتابخانه یک کتابخانۀ دانشگاهی و تخصصی است. ضبط عنوان­های عمومی را مراکز دیگر از جمله رودکی و حسینیۀ ارشاد انجام می­دهند و مشکل اصلی بچه­های نابینا کتاب­های درسی و دانشگاهی است مخصوصاً که هر چند سال یک بار کتاب­ها عوض یا نویسندگان جدیدی اضافه می­شوند و ممکن است استادان آن کتاب­ها را معرفی کنند که اگر این کتب در آرشیو نباشد مشکل ساز می­شود.

آیا دانشگاه آزاد واحد کرج و به خصوص کتابخانه نابینایان برای عبور و رفت و آمد معلولان مناسب سازی شده است؟

برای معلولین جسمی حرکتی مناسب سازی شده است. برای مثال کسی که با ویلچر بیاید به راحتی وارد ساختمان، آسانسور و قسمت­ها می شود.

با همکاری من و آقای دکتر کوپال برای نابینایان هم طرحی نوشته  و به معاونت عمرانی دانشگاه ارائه شد که در حال بررسی است.

اگر مرکزی تمایل به مشارکت در بخش کتابخانۀ نابینایان داشته باشد استقبال می­کنید؟

هر چه مشارکت در این بخش بیشتر باشد بهتر است و امیدوارم دیگر دانشگاه­ها هم  به این بخش توجه کنند.

سختی­های کار در یک کتابخانه چیست؟

کسی مراجعه کند که نداند چه می­خواهد، راهنمایی­های شما هم به او فایده­ای ندارد، کمکی به او نمی­کند و شما را هم بد­تر گمراه می­کند و نمی­توانید کمکش کنید.

پیشنهاد­تان برای بهبود کار کتابخانه­های نابینایان چیست؟

پیشنهاد می­کنم کتابخانه­هایی که ضبط کتب را بر عهده دارند مثل رودکی، حسینیۀ ارشاد و ...، زمانی که شروع به ضبط کتابی می­کنند  به دیگر مراکز هم اطلاع دهند  چون مشکل بزرگ کتابخانه­های نابینایان این است که یک کتاب چند بار در مراکز مختلف تولید شده در حالی که بسیاری از کتاب­های مورد نیاز هنوز ضبط نشده است.

با شنیدن این کلمات به یاد چه می افتید؟

بهار: شادی، طراوت و سبزی

کتاب: بهترین دوست

رنگ: آبی، استقلال

گل: گل روز